พระโคนสมอ เป็นพระพิมพ์ที่มีศิลปะอยู่ในยุคสมัยอยุธยาตอนปลาย อายุการสร้างจึงอยู่ในช่วงอยุธยาตอนปลาย กระทั่งถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น มักพบพระโคนสมอตามวัดต่าง ๆ ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และจังหวัดอื่น ๆ โดยเฉพาะกรุงเทพฯ และนนทบุรี พบมากเป็นพิเศษ

มูลเหตุของการได้ชื่อว่า พระโคนสมอ มีอยู่ว่า เมื่อครั้งทีจัดตั้งพิพิธภัณฑ์สถานสำหรับพระนคร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ (ม.ร.ว.เย็น อิศรเสนา) เป็นแม่กลองซ่อมแซม พระราชวังบวรสถานมงคล หรือที่เรียก วังหน้า การบูรณะครั้งนั้นได้พบพระพิมพ์เป็นจำนวนมากอยู่บนเพดานท้องพระโรง จึงได้ลำเลียงพระพิมพ์ดังกล่าว มากองรวมกันไว้ที่ใต้ "ต้นสมอภิเภก" ภายในเขตพระราชวังฯ และพระพิมพ์ต่าง ๆ เหล่านั้นจึงมีผู้นิยมเรียกว่า "พระโคนสมอ" แต่นั้นเป็นต้นมา กล่าวกันว่าพระโคนสมอเหล่านั้น สมเด็จกรมพระราชวังบวรสถานมหาสุรสีนาท พระอนุชา ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 ได้นำมาจากวัดโบราณของพระนครศรีอยุธยา เมื่อคราวเสด็จไป ปฏิสังขรณ์วัดสุวรรณดาราม ครั้งต้นกรุงรัตนโกสินทร์

และพระโคนสมอเหล่านั้น (เฉพาะเนื้อชินเงิน) ต่อมาได้นำไปบรรจุไว้ที่พระเจดีย์ทอง วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) เมื่อคราวงานฉลองกรุงฯ 150 ปี พ.ศ. 2474 สำหรับเนื้อดิน ทางกรมศิลปากรได้เก็บรักษาเอาไว้

เมื่อ พ.ศ. 2506 กรมศิลปากรได้ขุดค้นพบ ณ วัดเชิงท่า ปากเกล็ด นนทบุรี ซึ่งเป็นบริเวณที่ต้องถูกรื้อเนื่องจากอยู่ในเขตเวนคืนของกรมชลประทาน เป็นการค้นพบพระโคนสมอครั้งใหญ่ที่สุด มีสภาพสมบูรณ์ที่สุด พร้อมพระพิมพ์อื่น ๆ ในปีเดียวกันยังพบที่ วัดแคนอก อ.เมือง จ.นนทบุรี

เมื่อ พ.ศ. 2507 กรมศิลปากรได้บูรณะซ่อมแซม พระอุโบสถ วัดบวรสถานสุธาวาส หรือวัดพระแก้ววังหน้า (อยู่ข้างโรงละครแห่งชาติ) ก็พบพระโคนสมอเนื้อดิน อยู่บริเวณใต้ฐานซุกซีกกลางพระอุโบสถ บรรจุรวมกับพระพิมพ์อื่น ๆ แต่สภาพสวยงามสู้วัดเชิงท่าไม่ได้ พระโคนสมอเนื้อดินที่พบดังกล่าวมาข้างต้น ต่อมาทางกรมศิลปากรได้ให้บูชาในราคาองค์ละ 30 บาท

ต่อมายังพบที่ใต้ฐานซุกชีของพระพุทธรูปตามระเบียงรอบพระอุโบสถ ของวัดโพธิ์ท่าเตียนตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 และภายหลังสงคราม เป็นเรื่องแปลกอยู่ว่าพระโคนสมอนั้นนอกจากพบตามวัดต่าง ๆ ของภาคกลางแล้ว ยังพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อีสาน) เหมือนกันมีการค้นพบหลายครั้ง แต่เป็นพระเนื้อว่าน ครั้งหลังสุด วันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2525 ณ บ้านทุ่ม อ.เมือง จ.ขอนแก่น ในที่นาของชาวบ้าน บรรจุอยู่ในไหขอม ตั้งซ้อนกันอยู่ในดินถึง 3 ชั้น รวม 16 ไห แต่ละไหมี 500 องค์ และมีเนื้อชินเงินปนอยู่ 1 องค์ มี 3 พิมพ์ คือ สมาธิ มารวิชัย ไสยาสน์


สนใจติดต่อคุณนิกร 088-244-7401
Line ID : notejoker

ยังไม่ส่ง ข้อมูลยืนยันตัวตน